نام داستان:    مدد الهی و مرد بارکش             

تهیه /بازنویسی: محمد نوذری                        

منبع:          سایت جاسک نگر ( نیما نعیمی)               

گویند که در روزگاران خیلی دور شخصی بود که اسب و گاری ایی داشت و مخارج زندگی خود را از راه حمل بار مردم بدست می آورد. و وی در امانتداری و رساندن بار مردم زبانزد خاص و عام بود و هیچ مال حرامی را وارد سفره خود نمی کرد.و با زحمت فراوان به کار خود ادامه می داد.تا اینکه روزی از روزها فردی بارهایش را به او سپرد که به منزلش برساند .بایستی مرد باربر از وسط جنگل می گذشت .بارها را بروی گاریش قرار داد و به راه افتاد.در راه شخصی را دید که خسته به نظر می رسید .شخص خسته به او گفت:که خانه ام وسط همین جنگل است و من را همراه خود ببر. و او را سوار کرد و به راه افتادند .وقتی وسط جنگل رسیدند مرد گفت: همین جا نگهدار و بارهایت را به من بده . و خنجر بر وی کشید و خواست او را بکشد .مرد بارکش به اطراف خود نگاه کرد و دید کله های سر انسان های زیادی که بدست او کشته شده اند بر روی زمین افتاده است.مرد بارکش از اسبش پایین آمد و گفت: حالا که می خواهی مرا بکشی حداقل بهم اجازه بده تا دو رکعت نماز بخوانم.راهزن گفت:همه ی این آدم هایی را که می بینی کشته شده اند و همین درخواست را کرده اند.مرد بارکش به نماز می ایستد و از ترس سوره ای به ذهنش نمی رسد فقط آیه ((اَ مَن یُجیبُ المُضطَرَ اِذا دُعاه وَ یَکشُفُ السوء)) را می خواند .وقتی این آیه را خواند اسب سواری سفید پوش با اسبش به او رسید و گردن دزد را زد و به راهش ادامه داد .مرد بارکش که خود را زنده دید به دنبال مرد اسب سوار به را افتاد و به او گفت:تو که هستی که مرا نجات دادی.اسب سوار در جوابش گفت:من مامور و فرشته این آیه هستم و هر وقت فرد پاکی مرا صدا بزند به کمکش می آیم .مرد بار کش از خدای خویش به خاطر لطفی که به او کرده بود سجده شکر بجا آورد و به راه خود ادامه داد.

نظرات +  تماس با ما +  ارتباط با ما + ایمیل ما  =  راه ارتباطی شما با ماست

نام داستان:    درس عبرت- داستان بلوچی          

تهیه /بازنویسی: محمد نوذری                            

منبع:          سایت جاسک نگر ( نیما نعیمی)                     

گویند که در روزگاران خیلی دور پادشاهی بود که علاقه زیادی به شکار و تفریح داشت.و همیشه به شکارگاه خود می رفت.در مسیر شکارگاهش خانه پیر زنی قرار داشت پادشاه هر وقت به شکار می رفت به خانه پیرزن سری می زد و حالی از پیرزن می پرسید و پیرزن در جواب پادشاه می گفت:هر که بد کند بر خود کند.و این حر ف صحبت همیشه پیرزن بود پادشاه در حیرت بود که چرا پیرزن همیشه این جمله را تکرار می کند.روزی پادشاه تصمیم گرفت پیرزن را بکشد.برای اجرای نقشه شومش  دستور داد یک خربزه(خیار؛در لفظ بلوچی به معنی خربزه می باشد) را پر از سم کنند تا ثابت کند سخنان پیرزن ناتوان بی اساس است و نمی تواند کاری انجام دهد.صبح روز بعد راهی شکارگاهش شد تا اینکه به خانه پیرزن رسید بعد از احوال پرسی پیرزن حرف همیشگی اش را تکرار کرد.(هر که بد کند،به خود کند)خربزه(خیار) سمی را بعنوان هدیه به پیرزن داد ولی پیرزن مشغول کاری بود به پادشاه گفت: (خربزه)خیار را در جایی قرار دهد و گفت بعد از تمام شدن کارش آن را خواهد خورد و از پادشاه تشکر کرد.در همان روز پسر پادشاه تصمیم می گیرد به شکارگاه پدرش برود .در راه به خانه پیرزن می رسد و از پیرزن سوال می کند که خیلی گرسنه است و چیز برای خوردن دارد؟پیرزن می گوید:پدرت خربزه ای (خیاری) برام آورده است مثل اینکه روزی تو هست بردار و آن را بخور.پسر پادشاه خربزه (خیار) را خورده و میمیرد.پادشاه بعد از با خبر شدن مرگ پسرش به خانه پیرزن می رود و علت مرگ پسرش را از او می پرسد .پیرزن می گوید:پسرت همان خربزه ای (خیاری) که برام آوردی خورد .پادشاه لحظه ایی به فکر فرو می رود و معنی و مفهوم جمله پیرزن را به معنای واقعی می فهمد.

نظرات +  تماس با ما +  ارتباط با ما + ایمیل ما  =  راه ارتباطی شما با ماست

نام داستان:    جوان عاشق و حکمت لقمان حکیم

تهیه /بازنویسی: محمد نوذری                             

منبع:          سایت جاسک نگر ( نیما نعیمی)                     

حکایت است در روزگاری کهن شخصی به نام لقمان حکیم بود که به علم طبابت آگاه بود و حکمت بسیار داشت . بیماران را علاج می کرد و کارهای خارق العاده ای انجام می داد. و در نزد همه زبانزد بود و از سر تا سر دنیا افرادی می آمدند تا کار های لقمان را فرا بگیرند اما کسی به حکمت و توانایی کامل او نمی رسید.                                         در همین زمان جوانی مغرور و فقیر پدرش را مجبور می کند که برای خواستگاری دختر پادشاه برود در غیر اینصورت مورد آزار و اذیتش قرار خواهد گرفت.پدر بیچاره از ترس پسر مغرورش و از طرف دیگر ترس از پادشاه چاره را در این می بیند در مجلس پادشاه حضور پیدا می کند اما از ترس پادشاه حرفی نمی زند و این روال در سه روز پی در پی انجام می گیرد.در روز سوم وزیر اعظم پادشاه به پادشاه می گوید :این پیرمرد حتماً کاری دارد که سه روز پی در پی در مجلس شما حضور دارد و چیزی نمی گوید.پادشاه به وزیرش می گوید برو از پیرمرد بپرس برای چه کاری آمده است.وزیر از وی سوال می کند و پیرمرد با ترس و خوف با صدای لرزان می گوید:من پسری دارم که مرا به خواستگاری دختر پادشاه فرستاده است .پادشاه دستور کشتن پیرمرد را می دهد اما وزیر مخالفت می کندو از پادشاه می خواهد یک شرط برایش بگذارد تا پسر نتواند آن را انجام دهد. پادشاه نیز قبول می کند و می گوید: اگر پسر تو حکمت لقمان را آورد من او را به دامادی دخترم قبول خواهم کرد.پیرمرد با خوشحالی روانه خانه شد و تمام قضیه را برای پسرش تعریف کرد.پسر در جواب پیرمرد می گوید: ای پدر تمام دارایی ما گوسفندانت هستند باید آن ها را بفروشیم تا به دیار به لقمان برویم.گوسفندان را می فروشند و هر دو راهی دیار لقمان می شوند.بعد از چندین شبانه روز به دیار لقمان می رسند.پیرمرد پسرش را پیش لقمان می برد و از او خواهش می کند حکمت و توانایی هایش را به او یاد دهد.لقمان به او می گوید: که پسرش قادر به یادگیری حکمت او نیست.بالاخره با اسرار زیاد پیرمرد لقمان قبول می کند.دختر لقمان که از دور نظاره گر این  ماجرا بود پیش پدرش می آید و می گوید: ای پدر این جوان را بده به دست من تا خدمتگزار من باشد این هیچ حکمتی یاد نخواهد گرفت.با اسرار زیاد دخترش لقمان به خواسته ی دخترش موافقت می کند.لقمان در مزرعه خود گندم کاشته بود و هر روز صبح برای انجام کارهای مزرعه به آنجا می رفت.صبح روز بعد دخترش به جوان گفت تو باید هر روز موقع ظهر غذا برای پدرم ببری و پدرم را نظاره گر کنی که چکار می کند،چطور غذا می خورد،چطوری کار می کند و ... . و بعد از اینکه پدرم غذایش خورد تو از آبی که دست هایش را شسته باید بخوری.جوان طبق دستور همه ی این کارها را انجام می داد. و در خانه نیز به کمک دختر لقمان داشت حکمت لقمان یاد می گرفت.بالاخره  بعد از چند ماه جوان حکمت لقمان را فرا گرفت و دختر لقمان به او گفت: فردا که پدرت به دنبال تو می آید .پدرم شاگردانش را می فرستد که چوب جمع کنند و سی عدد چوب می آورند و پدرم تو را به درختی می بندد و می زند و از تو سوال می کند که آیا حکمتم را آموختی در جواب بگو نه! .روز موعود فرا می رسد و پیرمرد می آید و لقمان شاگردانش را می فرستد تا چوب ها را بیاورند و با سی عدد چوب برمی گردند.لقمان جوان را به درختی می بندد و با چوب ها می زند و از او می پرسد آیا حکمتم را آموختی جوان در جواب می گوید نه نیاموختم و همین عمل دوباره تکرار می شود تا اینکه همه ی چوب ها تکه تکه می شوند.لقمان به پدرش می گوید:پسرت نمی تواند حکمتم را یاد بگیرد.پدر و پسر راهی دیار خود می شوند .در راه پسر به پدرش می گوید شما  به راهت ادامه بده من برای قضای حاجت می روم .پدرش که کمی جلو می افتد خودش را به شکل یک آهوی لنگ در می آورد و لنگ لنگان به طرف پدرش می رود.پدرش با دیدن آهوی لنگ پسرش را صدا می زند:پسرم بیا تا آهوی لنگ را بگیریم و دنبال آهو می کند تا آن را بگیرد.

این داستان ادامه دارد بزودی منتشر می شود ...

نظرات +  تماس با ما +  ارتباط با ما + ایمیل ما  =  راه ارتباطی شما با ماست

  منبع :     سایت جاسک نگر( نیما نعیمی)   

تاکنونحکایت ها و داستان های عاشقانه بسیاری در زبان فارسی خوانده ایم .هم مانند لیلی و مجنون،خسرو شیرین و ....  در زبان بلوچی همانند این داستان ها وجود دارد و متاسفانه کسی از این داستان ها خبری ندارد یا اطلاع کمی دارد و دلیل آن این است این داستان ها نگارش و مکتوب نشده است و منبعی هم وجود ندارد تا علاقه مندان فرهنگ و ادب بلوچی به آن مراجعه کنند.و این هم به دلایل خاص خودش را دارد نوشتن و خواندن زبان بلوچی نسبت به سایر زبان ها سخت تر می باشد.دراینجا داستان عاشقانه مهناز و شهداد به صورت داستان و شعر همراه با ترجمه فارسی به نگارش در آمده است.           

 گویند در روزگاری شخصی به نام شهداد عاشق و فریخته دختری به نام مهناز می شود و با تلاش فراوان و تحمل مشقّات و پشت سر گذاشتن موانعی همانند مخالفت اقوام و خواستگاران زیاد مهناز موفق به ازدواج با وی می شود.شهداد و مهناز هر دو دلباخته و عاشق یکدیگر می شوند و زندگی عاشقانه این دو زوج شروع می شود و صفا و صمیمیت و محبت آن ها روز به روز افزون تر می شود.هفته ها شهداد پی شکار به کوه می رود،در این روز های بی کسی مهناز چشم انتظار همسرش می نشیند و در افق  آمدن مرد رویاهایش را تجسم می کند.                                                                  در یکی از روزها رقیبان شهداد دست از حسودی بر نمی دارند و نقشه ای شوم را اجرا می کنند.آن ها سُواس(نوعی دمپایی که برگ درخت خرما درست می شود)شخصی به نام اؤمَر که جوانی خوش تیپ و رعنا بود در حمام بصورت ردّ پا جا می گذارند.شهداد بی خبر از توطئه رقیبان خسته از شکار بر می گردد . در راه خانه از زبان برخی می شنود که مهناز با اؤمَر رابطه دارد.در این هنگامه خشم و عصبانیت در چهره ی شهداد هویدا می شود .ادامه این داستان بصورت شعر بلوچی و ترجمه فارسی بدین صورت می باشد:(در این شعر شاعر از زبان مهناز به این موضوع پرداخته است.)

زُنان نَصیبَ و شیر دِلئِن شَهداد            زُنان نَصیبَ و کارِ اَللهَ

ای شهداد شیر دل شاید این کار تقدیر خداوند بود

اِء هَمُ هَوؤگانی بَستَگئِن دؤرؤغَ             آفَ اَرِچَنت و نَمبَغَ سُرافَنت

این همان دسیسه دشمنان من بود و ردّ پای دمپایی اؤمَر را در حمام من جا می گذارنند.

بَه کَشیانی چَمَغا چارَنت           اؤمَری نال بَستئِن سُواس زُرتَن

در میان چوب های سون ها(سون : نرده ایی است ازتنیده شدن درخت های خرما بوجود می آید و در آن زمان از سون برای ساختن خانه استفاده می کردند)نگاه می کنند و دمپایی اؤمَر را بر می دارند.

بُه مِنی دئم شؤدَ تَهَش بُرتَنت                 بُه نَمبَغانی پُشتَش مِشاعتَن

و دمپایی اؤمَر را بر می دارند و ردّش را در داخل حمام من جای می گذارند

بَلِه نَرم نَرما بَه تَئش گَشتَنت             بَر مَنِش عَیب و طانَئش بَستَگ

و یواش یواش به تو می گویند و بر من حرف های ناروا می گویند.

بَلِه هَر وَقت تَه گؤ بؤرا هَفتَغَ کادکَی          مَن اَز فَدی دِلَی پُر رَنجِ حَکایَتان

هر موقع که تو با اسب از شکار برمی گشتی من از دل تنگی دوری تو

دَستان جَد بُ تَئی بؤرَی سِریمُغئِن واغُن        بَلِه کافَری تِئلانکِ مَنئِت دادَگ

وقتی مهار اَسب تو را با دستم گرفتم تو با تندی مرا هُل دادی

مَن کَفتان بُ فَدی نِشتِنگان بُراد دِلاننِان         بَلِه حاخ بُ گیوارِ دَفا رِتگَغ

و من بر نشیمن گاه  خود بر زمین افتادم و خاک و گرد و غبار بر پیشانی من ریخته شد

بُ هَزار دؤست و دُشمَنَی لافا                بَلِه دؤستَ گِریَنت و دُشمَنَ کَندَنت

و هزاران نفر من را مشاهده می کردند و دوستان ناراحت و دشمنان خوشحال بودند

مِئدَغَ سییَه کادِ جَنئِک مَنَ گِندَن              بَلِه چیزِ بُ فَدی مؤجا خاطِرا سِندَن

و دختران مجرد مرا مشاهده می کنند و نسبت به من بدگمان می شوند.

در این هنگام مهناز دوستان خود را صدا می زند و به زبان شعر می گوید:

هؤ مَنی گُهارَکان هَمسَر و هَمزادِ کَسانَکان           بیائِت مَنی نَزدیکُ گَرا نِندِت

ای خواهران و هم سن و سالان من بیایید نزدیک من بنشینید

شُما زیرِت هَمُ سیری دادَگئِن سُهران             بَلِه شَرِش بُ شارِئن بُغچَئش بَندِت

شما طلاهای عروسی ام را بردارید و درون پارچه محکم ببندید

شُما بِرِت شَهدادی نَزدیک و گَرا نِندِت            بَگَشِت بُزیر فَدی سیری دادَغئن سُهران

و نزد شهداد رفته و بگویید این همان طلاهایی هست که عنوان مهریه من دادی و آن ها را بردار

دَی مَنی عَهدی بَستَغئِن مُهران                 بَلِه چُستُ چالاکا آتکَ مَنَش دادَن

و بگویید طلاق مرا بدهد و در همین موقع شهداد طلاقش می دهد.وخبر طلاق را به مهناز می می آورند.

اِء مَن اَز فَدی هَر دو دیدَگان داشتَن              بَلِه قاصِدِن تاراجِ رَوان دادَن

مهناز طلاق را قبول می کند و قاصدانی را می فرستد

دء فَدی مَهلیدا دِلانی آ                 فَدی عاریفِ پِدُ بُرادان

به سوی پدر و برادران عزیزش و بزرگوارش

هؤ مَنی عاریفِ پِدُ بُرادان                بُرز مَنِندِت کِه بَختُ بَر بادَ

ای پدر و برادران بزرگوارم خودتان را بلند مرتبه نشمارید که آبروتان بر باد فنا شد

شِئو بِنِندِت کِه جَنگُ دَعوا بَه دَستِ شَهدادَ              شُما شَهدادا دیوانَی تَها بیارِت

شهداد جنگ و دعوایی به راه انداخته و از شما می خواهم وی را به مجلسی دعوت کنید

در این هنگام پدر و برادران مهناز قاصدانی را برای دعوت می فرستند و شهداد در این مجلس بزرگان حضور پیدا می کند.

هدف از برپا کردن این مجلس این بود که آیا شهداد راست می گوید که مهناز به او خیانت کرده است.در روزگاران قدیم در بین بلوچ ها قسم روغن برای مشخص کردن شخص گناهکار  مرسوم بوده است .در این مراسم یک دیگ را پر از روغن کرده تا روغن ها سرخ و بجوشند سپس خنجر را در دیگ جوشان می گذارند و شخص گناهکار باید خنجر را با دست خود بیرون بیاورد.اگر دستش سوخت شخص گناهکار بوده و اگر دستش نسوخت شخص بی گناه است.

آرتَغِش رؤغَن و مَنجَل لَهرانی                  لانتکَ مَنی بُرادا فَدی سَر آستیغ خُراسانی

روغن و دیگ را برای قسم دادن مهناز می آورند و برادرش خنجر را از کمرش بیرون می کشد

بَلِه کَشتی فَدی خَنجَر هَمُ کُلئن جُتکانی            پِرئِتی بُ آسا  پَه حُکِ رَحمانی

برادرم خنجرش را از غلاف بیرون می آورد و با نام خداوند درون دیگ جوشان می اَندازد

در این هنگام مهناز با خداوند خود راز و نیاز می کند

گَشتان اَلله تَه فَدَی دَستگیر پاکِئن حورانی            بَلِه دَستان شِفتَگ بَه حُکمِ رَحمانی

 و می گوید:ای خدا می دانم که دستگیر همه ی بی گناهانی و دستش را به طرف خنجر داخل دیگ جوشان می برد

کَشتَغ مَن خَنجَر هَمُ گَرمِئن آسانی               بَلِه شَهدادَ دادَن راستُ میزانی  

و من خنجر داغ را از دیگ بیرون آوردم در حالی که دستم نسوخت و به دست شهداد دادم

بَلِه شَهدادَ دادَن راست و میزانی             ظاهِرا اَسک اَکایَنت چَمانی

و خنجر را به دست شهداد دادم در حالی که اشک از چشمانش سرازیر بود

با مُبرا شدن مهناز از تهمت ها با خوشحالی تمام،دوستانش را صدا می زند و می گوید:

هؤ مَنی گُهارَکان هَمسَر و هَمزادِ کَسانَکان            شُما چاپُ لَرؤ لارؤ کَنِت

ای خواهران و هم سن و سالان من میخواهم شهداد را دیوانه کنم خوشحالی کنید و کف بزنید

ها لؤ هَلؤ هالؤ کَنِت              شُما اؤمَرا سالؤک کَنِت

و سرور شادی سر دهید و اؤمَر را برای ازداوج با من داماد کنید

مَن مِسواکَ اَمالان بُ دَفا              بیارِت مَنی راستِ کَنِکَی اِر کَنِت

من خودم را آرایش کی کنم و داماد را بیاورید و در طرف راست من قرار دهید

مهناز با اؤمَر عروسی می کند و به خانه داماد می رود

بَلِه لؤغََی کَشیان لانتکَغَن          شَهداد گَنؤغی لَه جَدَگ

و دامان خانه را بلند می کند تا شهداد او را ببیند و دیوانه شود.

در این لحظه شهداد چشمش به مهناز می افتد و دیوانه می شود. و اسبش را بر می دارد و به طرف نعل بند روانه می شود و می رسد و می گوید:

گَشتی اُستاد کُرُمساخ بِه حِساب            زود بَی مَنی نالان بِساز

ای استاد نعل بند کثافت زود برایم اسبم نعل بساز

تا دَستِ بُ نالان سَک کُدَغ                 لؤری َ لافَی اِئر کُدَگ

نعل بند شروع به درست کردن نعل می کند شهداد نعل گداخته را برداشته و بروی شکم او فشار می دهد.

نعل بند بعد از این کار شهداد می گوید:

تیرِ تَرا مَهناز جَدَگ            بِه دَستِ مَن دِراه اَنَبی

زخمی که مهناز به تو زده با  دست من درست نمی شود

عِشقی گَنوخ و شهداد دِراه بیدَغَ    عِشقی گَنوخ و شَهدا هِچ وَحد دِراهَ نَبی

شهداد عاشق دیوانه می شود و نعل بند می گوید عاشقان دیوانه هیچ وقت درست نمی شوند

 شهداد از دیار خود بیرون رفته و به سوی کوه و بیابان دیوانه وار می رود .به این ترتیب زندگی عاشقانه شهداد و مهناز به پایان می رسد.

در صورت روبرو شدن با هر گونه اشتباه تایپی یا دستوری یا تغییرات در شعر به ما در قسمت نظرات یا ارتباط با اطلاع دهید.باز هم میگم نظرات شما پشتوانه ادامه راه ماست. 

در دشتی نسیمی سوزان به آرامی می وزید،گدامی بود که لرزه به تن داشت،تکه ابری در آسمان آبی دشت ،از دور دست پیدا بود خورشید دوست داشت ابر به این دشت نرسد تا گدام را از گرمای خودش گرم نگه دارد. سفید پوشی زیر درخت کَلر کمر زانی زده بود چوبی که به دهان می گذاشت نوایی را در دشت رها می کرد،انگار منتظر بود.

شَنِکی از گدام بیرون می آید و به دنبال نوای مرد به دشت می رود. مرد سفید پوش، میانسال به خاطر می رسید، صورتش سفید بودو بَروت های سیاهی در صورتش پیدا بود .مرد سفید پوش کمرزانی را باز می کند ، لُنگ رامی تکاند و بر دوش می گذارد ، به سوی گدام روانه می شود. نوای درونی گدام سوزان تر ازنوای دشت بود،پسر بچه ای زیر رلی دراز کشیده بود،پیشانی پسر بچه غرق عرق بود که آسایش چشمانش را می گرفت.مرد سفید پوش در گوشه ای از گدام می نشیند و لحظه های چکیدن عرق های پیشانی پسرش را به نظاره نشست.نسیم سوزان از پنجره گدام گرمای بی شاهبه ای را درون گدام حکم فرما کرده بود..

فردی سیاه پوش از دور دست های دشت از پنجره گدام مشخص بود که به سمت گدام می آمد،فرد سیاه پوش کم کم به گدام نزدیک و نزدیک تر می شد.فرد سیاه پوش روبروی ورودی گدام می ایستد و منتظر اجازه ورود است مرد سفید پوش توجه ای به حضورش نمی کند و با عشق به عرق های پیشانی فرزندش نگاه می کرد.فرد سیاهپوش نقاب بر چهره زده بود که شبیه یک عقاب فراری از دست صیاد به خاطر می رسید، وارد گدام می شودو کنار پسر بچه می نشیند.

مرد سفید پوش می گوید:

"آتکَی،مَن زانت کِه تَ یَک روچ اَکاهَی،تَئی چُک پَ تَ مُبارَک بی"
“اومدی،می دونستم روزی میایی،فرزندت مبارکت باد”

فرد نقاب دار ، نقابش را از صورتش بر میدارد و با چشمانی گریان عرق های پیشانی فرزندش را پاک می کند پسر بچه دستهای نازکی را روی صورتش احساس می کند ،به آرامی چشمانش را باز می کند،زیر لب زمزمه می کند

“ای الله تَرا شُکر که مَنی مادِ آرتَ”

“خدایا شکرت که مادرم را برگردوندی”

--------------------------------------------------------

معنی تحت لفظی برخی از کلمات
گِدام:نوعی چادر سیاه جهت اسکان در مناطق عشایری استفاده می شود
کَلر:درخت کویری بی برگ
کمر زانی:بستن چادر به دور کمر و زانو در حالتی به راحتی بنشینند
شَنک:بچه گوسفند
بروت:سبیل
لُنگ:چادر مردانه
رِلی:ملافه ،ملافه ای دست ساز که از تکه های لباسی که مورد استفاده قرار نمی گیرند
درست می شود
پنجره گدام:قسمت های از چادر را برای ورود و خروج هوا بالا می زنند

مَیرُک فرزند شاه محمد از طایفه رئیسی و یکی از خانواده های قدیمی ساکن در پیردان (بخش سرباز) است . نام مَیرُک در اصل کوتاه شده ی میرم خاتون است.او را میرگل هم می نامیده اند.در دیوان عزت نام او به شکل مهرک ،مهرگل و مهرجان نیز آمده است.   زیبایی مَیرُک در منطقه زبانزد همه بوده و با اینکه خواستگاران بسیاری از حکام و طوایف گوناگون داشته بوده ، هر کسی را پسند نمی کرده است .در آنجا رسم براین بوده است که از دختر نیز سوال می کنند که آیا خواستگار را به همسری خود قبول دارد یا نه ،حتی دیدن متقابل آنها را موافق و شرع می دانند.ملا فاضل (وفات ۱۲۳۲هجری شمسی ) ، از شاعران بزرگ بلوچ ،از طایفه رند و از اهالی مند که امروزه در بلوچستان پاکستان قراردارد،با شنیدن وصف زیبایی میرک برای خواستگاری به پیردان نزد پدر او شاه محمد می شتابد.    پدر مَیرُک نظر او را خواستار می شود،اما مَیرُک ملا فاضل را،به دلیل اینکه سن زیاد ی داشته و از سیمای خوشی نیز برخوردار نبوده است،نمی پذیرد.ملافاضل با اندوه فراوان به دیار خود باز می گردد و از آنجا به وسیله ی یک کپوت شعری عاشقانه برای مَیرُک به پیردان می فرستد که از اشعار زیبای بلوچی درباره ی مَیرُک است.               پس از ملا فاضل نوبت می رسد به ملا عزت پنجگوری ،از طایفه ی ملازهی ها و از اهالی پنجگور بلوچستان که آنجا نیز امروزه در بلوچستان پاکستان قرار دارد.برخلاف ملا فاضل،ملا عزت شاعری است جوان و خوش سیما.او نیز با شنیدن آوازه ی مَیرُک راهی پیردان می شود و هنگامی که سوار بر اسب از رودخانه ی نزدیک خانه ی مَیرُک می گذرد،با چند دختر در حال آبتنی روبرو می شود که میرک و چندتن ازخدمه ی او بوده اند.کنیزان می گریزند و میرک با چرخاندن بدن خود با موهای بلندش صورت و اندامش رامی پوشاند.                                                                       ملا عزت ،پس از اینکه از طریق اهالی روستا می فهمد این دختر همان مَیرُک بوده است ،شیفتگی اش دوچندان می گردد و به خواستگاری میرک می رود .شاه محمد(پدر مَیرُک)خبر خواستگاری ملا عزت شاعر جوان و خوش سیما را به مَیرُک می دهد و نظر او را در این باره می پرسد .                                                                                                    مَیرُک غلامانی را برای دیدن عزت می فرستد که از او نشانی هایی برایش بیاورند و پس از آن به ازدواج با عزت رضایت می دهد.در بلوچستان رسم است که پس از خواستگاری هدایایی از قبیل طلا و پول به عنوان نشانه به خانواده ی دختر می دهند تا تدارک چیزهای دیگر را ببینند.عزت نیز برای نشانه  بیست مثقال طلا و ده تومان پول به پدر او می دهد و برای آوردن لباس و طلا و جواهر و تدارک عروسی به دیار خود باز می گردد. از پیردان تا پنجگور با اسب چند روز راه است. در این مدت مَیرُک بیمار شده و درست شب پیش از بازگشت عزت به پیردان در می گذرد. هنگامی که عزت به پیردان می رسد صدای بیل و دیلم را از پشت مسجد می شنود .                                                                 وقتی سبب آن را جویا می شود به او می گویند که میرک در گذشته و در حال دفن کردن اویند. عزت گویی همه ی هستی اش را از او گرفته باشند، چنان آشفته و پریشان می شود که چند روز بر مزار او می گرید و سپس نا امید و در هم شکسته به موطن خود پنجگور باز می گردد.

نظرات شما دوستان عزیز پشتوانه راه ماست.

از قديم الايام در بلوچستان مرسوم بوده است كه دختران و پسران از سنين كودكي يا خردسالي نامزديگديگر مي شوند. چه بسا اتفاق مي افتد كه بدين منظور ناف دختري را براي پسري مي برند. دراين ارتباط حتي اصطلاحي در بلوچستان هست كه گفته مي شود(( ناف فلان دختر را براي فلان پسر بريده اند.)) دختر و پسري كه بدين صورت در سنين كودكي نامزد شوند، نمي توانند در سن بلوغ همسر ديگري انتخاب كنند. مطابق اين رسم هاني دختر مَندو از كودكي نامزد شيخ مريد پسر پسر شيخ مبارك است. مندو كه به او مندوست هم گفته شده ،در زمان حكومت مير چاکر فرماندار ايالت كلات دربلوچستان پاكستان بوده است.وقتي شيخ مريد به سن بلوغ مي رسد جواني است برومند واز تمام جوانان زمان خود نيرومند تر- به حدي نيرومند كه از كمان او ،از فرط سنگيني ، جز خودش ديگري قدر به رها كردن تير نيست. هاني نيز در سن بلوغ ، چه از لحاظ وجاهت و چه آشنايي به امور خانه داري، بين دختران طوايف بلوچ زمان خود سرآمد و يكتا است. شيخ مريد كه مطابق رسومات بلوچي ، به علت نامزدي با هاني حق هم بازي شدن با او را در سنين كودكي ندارد با آگاهي از زيبايي محسنات اخلاقي شيفته و فريفته ي او مي شود. اما قبل از اين كه اين دو با هم ازدواج كنند مير چاكر خان كه پس از فوت پدرش شَيهَك سرداري طائفه رند را به عهده دارد ، با ديدن هاني و با وجود اطلاع قبلي از نامزدي هاني و شيخ مريد ،به او دل مي بازد. ولي با توجه به اين كه گسستن نامزدي اين دو امكان پذير نيست، از اين رو در صدد چاره انديشي بر آمده نقشه اي كه مي تواند هدف او را تحقق بخشد طرح ريزي مي كند. اين نقشه بهره گيري از قول بلوچي است در يكي از مجالس بزم كه همه سران طائفه و شيخ مريد حضوردارند، مير چاكر خان از حاضرين مي خواهد به ميمنت اين مجلس با شكوه هر يك از آنها قول بلوچي اداكنند. در اين زمينه خود او پيش قدم شده دو قول بلوچي اظهار مي دارد: يكي اين كه هيچ كس در جنگ پشت او را نخواهد ديد و ديگر اينكه به هيچ كس وبه هيچ عنوان دروغ نخواهد گفت. ديگران نيز هر كدام به نوبت قول هاي ذيل را ادا مي كنند. قول هيبتان فرزند بيبگر:هرگاه شتري با گله شتران من بيا مي زد ، آن شتر را از آن هر كس باشد،تصاحب خواهد كرد. قول جارو فرزند جَلَب : هر كس دستش به محاسن من برسد ، او را زنده نخواهم گذاشت. و بالا خره قول شيخ مريد: صبح پنجشنبه پس از نماز فجر ، هر كس چيزي از من بخواهد بدون تامل به او خواهم بخشيد. پس از اتمام مجلس ، مير چاكر خان با خوشحالي فراوان درصدد انجام نقشه ي از قبل طراحي شده ي خود برمي آيد. بدين منظوريكي از بهترين ناقه هاي خود را به گله ي هيبتان رها مي كند و او را از دست مي دهد. جارو سر تنها كودك خود را ، به علت اين که محاسنش دست برده از تن جدا مي كند؛ بدون آنكه به توطئه ي ميرچاكر واقف باشد. صبح پنج شنبه پس از نماز فجر ، ميرچاكر عده اي لانگو را كه طائفه اي از نوازندگان وخوانندگان در بلوچستان به شمارمي آيند به مسجد نزد شيخ مريد مي فرستد تا از او بخواهند كه هاني به عقد مير چاكر درآيد. شيخ مريدگرچه به توطئه ميرچاكر خان مظنون بوده است مع الهذا به علت قول بلوچي كه داده است، ناگريز باتقاضاي آنان موافقت مي كند. ولي پس از اين موافقت مشاعر و سلامت خود را از دست مي دهدو به حالت جنون روي آور مي شود. هاني گرچه به عقد مير چاكر خان درمي‌آيد، اما آن چنان گرفتار عشق شيخ مريد است كه در تمام عمر خود پيوسته لباس سياه مي پوشد، هيچ گاه آرايش نمي كند، ازمقاربت با ميرچاكرخان امتناع مي ورزد و همچنان باكره مي ماند. همه ي مساعي ميرچاكر از قبيل اهداي البسه گران قيمت، زيورآلات طلا و جواهرات به منظور رام كردن هاني بلااثر مي ماند:(( دل چيزي نيست كه بتوان آن را مهار كرد و هرجا مانند شتر آن را هدايت نمود. عشق را نمي توان به بهاي سيم و زرخريد.)) در اين ميان روزبه روز جنون شيخ مريد شدت مي یابد وبلا خره به مسلك درويشي مي پيوندد وسپس به مكه عزيمت ودرآنجا بيش از 30سال اقامت مي كند . شيخ مريد، پس از اين مدت طولاني ،همراه گروهي از زوار مكه و درويشان به شهر و ديار خويش بر مي گردد( در طول اين سال ها ،ميرچاكرخان چشم از جهان فروبسته است.) هيچ يك از اهالي او را نمي شناسد، تا اينكه در يك مسابقه تيروكمان ، شيخ مريد از كمان مخصوص خود كه اهالي شهر به عنوان يادبودي از او در معرض نمايش گذارده اند و به علت فرط سنگيني هيچ فردي جز او قادر به پرتاب تير از آن نيست ، به سهولت تيري رهامي كند . صداي پرتاب تير به گوش هاني و به گفته اي به گوش پدر و مادر شيخ مريد كه هنوز در قيدحيات هستند مي رسد و آن ها را متوجه ورود او به شهر مي كند. اما قبل از اينكه بتوانند به او دست رسي يابند، شيخ مريد شهر را ترك مي گويد و پس از آن هيچ خبر و اثري از خود به جا نمي گذارد. داستان شيخ مريد وهاني از رويدادهايي است كه در نيمه دوم دهم هجري قمري اتفاق افتاده است.

بالانچ یکی از نام‌های بسیار قدیمی بلوچی است. این اسم در بلوچی با مبارزه، سخت‌جانی و خونخواهی همیشه همراه بوده است. گاه بالانچ همان بلوچ و تبلور ویژگی‌های مردانگی و رادمردی فرض شده است. بالانچ دارای ریشه واژگانی بسیار قدیمی و حتی می‌شود گفت اسطوره‌ای است. این واژه گاه در زبان‌های دیگر نیز ظاهر شده است. بالانچ یکی از قهرمان‌های حماسی تاریخ و ادبیات بلوچ است. اشعاری زیادی درباره داستان او وجود دارد. در تاریخ معاصر بالانچ‌هایی بوده‌اند که برای اهداف بلوچ کشته شده‌اند. در این مقاله سعی می شود به طور مختصر به این موارد درباره‌ی بالانچ پرداخته شود.

ریشه لغوی

بالانچ اسم خاص مردانه است. این کلمه به لحاظ دستوری در گروه اسم طبقه بندی می شود. برای درک بهتر مفهوم و روش شناسی نمادها بالانچ در زبان‌هایی که در این دسته طبقه‌بندی شده است مورد بررسی قرار می گیرد. بالانچ در زبان‌های زیر به صورت واژه مفهوم‌دار استفاده شده است.

• بال+آچ (آنچ): بال همان پر و بال و آچ به معنی آتش در زبان بلوچی است. البته این نوعی حدس براساس ساختار واژه است. برای درک بهتر رابطه معنای و ریشه تاریخی و اسطوره‌ای باید قرائت‌های دیگر نیز مراجعه کرد. متاسفانه در این زمینه منابع موثق بسیار کم می باشد.
• بالاچ: ریشه ایرلندی قدیمی آن به معنی مرد خشن و قوی است.(/ˈpaɫ̪əx/)
• بالکس: در سنسکریت به معنی پسربچه خردسال است. (/bālakas/)
• بالاچ: در زبان گالیک اسکاتلند به معنی پسر، بچه و فرزند به کار رفته است. (/ˈpaɫ̪əx/)

با توجه به مدارک موجود واژه بالاچ به سه مفهوم کلی در زبان‌های باستانی دارای ریشه معنایی است. اول به معنی مرد، سرباز و پسر قوی به کار رفته است. معنی دوم پسر و فرزند مذکر است. معنی که از دو تک واژه بلوچی به دست می آید اشاره به پرنده آتشین یا همان ققنوس دارد. در ادامه ریشه ققنوسی  یا فونیکسی بالانچ در فرهنگ‌ها مختلف مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

پرنده‌ی آتش، ققنوس

ققنوس پرنده‌ای اسطوره‌ای و مقدس در فرهنگ ایران، چین،مصر ویونان است. این پرنده همیشه تنها است و جفت زایشی ندارد. بعد از هزار یا پانصد سال آتشی از بال و منقار پدیدار می شود. از خاکستر او تخمی به وجود می آید. وقتی تخم آتش می گیرد از خاکستر آن ققنوسی جدید به دنیا می‌آید. این پرنده دارای آواز بسیار خوشی است که در هنگام مرگ آن را سر می دهد. در ادبیات فارسی ققنوسی پرنده از هندوستان است.

در فرهنگ اروپایی ققنوس یا Phoenix تقریبا با همچین ویژگی‌هایی وجود دارد. در فرهنگ اروپا فونیکس پرنده‌ای فنیقی است. این پرنده وقتی ۵۰۰ ساله شد بر بالای درخت نخل خرما (Phoenix dactylifera) از دارچین و پوست درختان و ادویه برای خویش بستر فراهم می کند. روح پرنده همراه با دود و بخار به دور دست می رود. از سینه پرنده مرغ ققنوسی جدید به دنیا می آید. این پرنده ۵۰۰ سال در بالا نخلی بلند آشیانه دارد. در اساطیر ایران، هند و اروپا ققنوس نماد سوختن در رنج خویش و برآمد از خاکستر  و تولدی دوباره است.

بالانچ در ادبیات بلوچ

سمّی زنی بیوه و مالداری است. او دارای گله گاو بسیار بزرگی بود. شوهرش در بستر بیماری است. سمی برای در امان بودن از گزند غارتگران به دوْدا پناه می برد. دودا میارجل پشتیبانی او می شود. روزی بیبگر حاکم ظالم به محل زندگی سمی حمله می برد. اموال و دارایی او را غارت می کنند. سمی خبر را به مادر دودا لالین می رساند. مادر پسر را تشر می زد. دودای تازه داماد نیز به رگ غیرت بلوچی بر می خورد. همسر زیبا و کم سن و سالش را برای گرفتن انتقام رها می کند. بالانچ دوازده ساله نیز همراه با او می شود. دودا از همراه شدن او مانع می شود و او را باز می گرداند.

دودا در جنگی نابرابر مقابل بیبگر همراه با تمام همراهانش کشته می شود. بالانچ بعدها در سن سی سالگی همراه با دوستانش از بیبگر انتقام خون دودا را می گیرد. بالانچ در ادبیات بلوچ نماد کین‌خواهی و انتقام است. در زبان بلوچی بالاچ به شکل صفت نیز به معنی خونخواه و انتقام گیر به کار می رود.

خلاصه

بالانچ در زبان‌های بلوچی و اروپایی به معنی پرنده بال‌آتشین و مرد یا پسر (سرباز) قوی به کار رفته است. بالانچ در ادبیات بلوچی نماد صبر و انتقام است. بالانچ در ابتدای داستان پسر بچه‌ای قوی بود. بالانچ برادر دودا پس از سالیان سال سعی و تلاش روحی و جسمی به هدفش که همان ستاندن انتقام برادر است می رسد.

واژه بالانچ ارزش نمادین در داستان و ادبیات بلوچستان دارد. چه آن را به معنی سرباز، مرد قوی، پسر بچه و یا حتی ققنوس در نظر بگیریم به گونه‌ای در این داستان نمود پیدا می کنند. بالانچ فردی بی مانند است. برآمدن او پس از سال‌ها و گرفتن جا و انتقا برادر ققنوس مانند است. اگر فونیکس بودن ققنوس یا مرغ آتش را در فرهنگ اروپا در نظر بگیریم علاوه بر دیرزی بودنش به محل زیستن فونیکس که همان درخت خرما است بر می خوریم. نخل خرما یکی از نمادهای فرهنگ بلوچ می باشد.