نمونه هایی از باورهای رایج در جاسک-سری1

*اگر مرغ در حال نشته پایش را به هر طرفی دراز کند نشان از آمدن مهمان دارد.

*اگر داماد روز عروسیش بخندد آن سال خشکسالی می شود.

*هر کس ته دیگی داخل دیگ بخورد بچه هایش دختر می شوند.

*شب ها پول نمی دادند چون اعتقاد داشتند رزق از زنگیشان خارج می شود.

*اعتقاد داشتند شب ها هیچ چیز سفید از خانه خارج نکنند.

برگرفته از کتاب فرهنگ مردم جاسک-نوشته خدابخش زومکی جاسکی

شعری در وصف علی جمال یزدانی

منبع:کتاب شف چراغ جلد اول-نوشته خدابخش زومکی جاسکی

     علی جمال یزدانی از افراد نامدار و شجاع جاسک- گابریگ بوده اند که در شجره شناسی و شعر مهارت داشته اند و در سال 1374 ( هـ. ش) وفات نموده اند.

     می گویند این شعر از شهداد شهدوست کاروانی است. ایشان شاعری پر آوازه با کثرت شعر و از افتخارات بلوچ و ادبیات بلوچی هستند.

بِسمِ الله که نام اللهِن مَنا یادِن مدام

besmellāh ke nāme allāhen manā yāden modām

بسم الله که نام خداوند است را یاد میکنم

----------------------------------------

روچِ پنج وقت دَستَ بَندان من مناجاتَ کَنان

röwče panj waǩta dasta bandān man monājāta kanān

روزی پنج بار دست میبندم و مناجات میکنم

---------------------------------------------

سوره الَحمد و انان سدک پَ آ پاکزادَ کَنان

söwra alhamdo wānān sadk pa ā pākzāda kanān

سوره فاتحه میخوانم و به آن پاکزاد یقین میکنم

---------------------------------------------

برای دیدن ادامه شعر بر روی ادامه مطلب کلیک کنید:

انواع شعر در مواعد و مواقع مختلف

    مردم بلوچ جاسک مانند دیگر اقوام بلوچ برای بیان احساسات در موقعیتهای مختلف در موقع شادی، موقع دلتنگی و اندوه، موقع وداع، در مشاغل برای تشویق و تحریک از شعر بهره میجستند. در کشاورزی (چیدن محصول خرما یا گندم)، در صیادی (به آب انداختن جهاز پارویی، پارو زدن، کشیدن تور از دریا)، در عروسیها و در خوابندن بچه از انواع شعر استفاده می کردند.

    در اشعار خودشان از آلاتی مانند «تَنبیَرگ یا تَمبیرَگ- سازی است که دستهای بلند دارد و سه تار یا سه رشته سیم که از ابتدای دسته تا انتهای کاسه وصل میکنند)، « کلم »یا «نی» و « طبل» استفاده میکردند.

اشعار موتک (نوحه)1  möwtk

     اشعاری که در رثا و از دست رفتن عزیزی می خوانند، از همین اشعار رایج  است. که صرفاً با آهنگی غمناک و با سوز و گداز میخوانند. و در بعضی از اشعار در چند بیت یا مصرع از مرحوم مدح و تعریف می کنند.

زهیری‌ (zăhiri)

      زهیر به معنی دلتنگی است. وقتی در محاوره میگویند: مَنا زَهیرِن پَ تَی گِندَگا؛ یعنی من برای دیدنت دلتنگم.

      اشعار زهیری هم حکایت از دلتنگی و رهایی از تنهاییها دارند. این اشعار را با لحنی غمناک با کلم (نی) در جشن هفتمین شب تولد نوزاد (شِشَگان) و در شب نشینیهای معمولی میخوانند. در مواقعی هم زهیری را با تَنبیرَگ مینوازند، که معمولاً این اشعار عاشقانه یا حکایت از واقع تاریخی یا حماسی هستند.

تماشا (Tămāšā)

      این اشعار کاملاً شاد با ریتمی تند و آهنگی بلند هستند که در عروسیها میخوانند. در این نوع شعر، افراد یک حلقه بزرگ تشکیل میدهند، یک نفر شاعر یا خواننده، دو نفر دهل زن و یک نفر فلوت زن وسط این حلقه هستند که با خواندن شاعر و آهنگ و صدای دهل  افراد گروه هر بار به یک طرف خم
میشوند و کف میزنند  که به این کف زدن «چاپ گِرَگ یا چاپَی گِرَگ وسَی چاپی و ساز هم » میگویند. در بعضی از مناطق بلوچستان به آن «سهبت»یا «صحبت»
میگویند.

       دوتا طبل مورد استفاده در تماشا موسوم به «جُره یا تیپک» است که یک طبل کوچک است و «مُرساد یا طبل» است که طبل بزرگ است و به آن چوبی که به طبل ها می نوازند «مَلوک» میگویند. در این نوع سازها انواع شعر را با آهنگ می خوانند و نیازی نیست یک شعر کامل بخوانند؛ مهم لحن و آواز خواننده است و معمولاً اشعار حماسی یا نعت خوانده می شود.

شعر قیامتی

      محتوا و درونمایه این اشعار پند، اندرز، وعظ و ارشاد هستند که از بی وفایی دنیا، عذاب قبر، وصف قیامت، وصف بهشت و وصف پل صراط حکایت میکنند.  این اشعار در محافل بصورت گال گًش (شمرده و بدون آهنگ) خوانده میشوند.

لُدّانی (Loddāni)

      «لُدَّگ» در لغت یعنی راه رفتن آهسته و همراه با ناز و کرشمه. لُدّانی نوعی آهنگ نرم و آهسته و شمرده خواندن برای آرام کردن نوزاد است. در این آهنگ نوزاد را روی پاها نشانده و آهسته اشعاری میخوانند. در شروع این اشعار میگویند: «لُدانی بَچَک لُدّانی یا لُدانی جَنِک لَدانی» و بچه را به عقب و جلو حرکت می دهند.

هالو( حالو) (hālöw)

      هالو اشعاری هستند که زنان به هنگام بردن داماد به خانه عروس و حمام کردن داماد می خوانند. به این اشعار «هالو هَلو» میگویند. این اشعار بوی دلتنگی و وداع می دهند.

      زنان این اشعار را بانواختن بر روی نوعی دهل موسوم به «فان یا فانی- در این نوع دهل یک تخته گرد است به صورت لگن و کاسهای بزرگ توخالی با بستن پوست خشک شده گوسفند به دهانه آن- میخواندند؛ و به چوبهایی که می نوازند «مَلیر» میگویند. ملیر از بافتن لیفهای درخت خرما درست میشود.

      هالو را با الفاظ و آهنگ «هو هَلو هالو هَلو» شروع می کنند و در بین اشعار این آهنگ را تکرار می کنند. در نوای هالو و بر این وزن هر شعری درست در نمیآید، معمولاً شعر محمد حنفیه را بصورت یک لنگه (با کشیدگی کمتر الفاظ هو هلو هالو) می خوانند؛ ولی شعر «عمان» از شهداد و اشعار دیگر (در ستایش داماد و ابراز آرزوی خوشبختی) را کاملاً درست و با آهنگی کشیده و موزون میخوانند.

هَلّو (حلو) (hăllöw)یا «لیلارَگ»

      همان لالایی است که برای خواباندن بچه و نوزاد استفاده میکنند. هر کس با ذوق خود اشعاری که حماسی یا حکایت از کدبانویی، شیرزنی و شجاعت دارند، بر بالینشان می خوانند و آرزوهای دلسوزانه پدرانه و مادرانه به آنها القا میکنند که خود نوعی پیوند عاطفی و احساسی مادر با فرزند دلبندش میباشد. با الفاظ و تکیه کلام «هَلّو هَلَلو هَللویی» یا «لیلو لَیللو لیلویی »شروع می کنند.

منبع: کتاب شف چراغ جلد اول-نوشته خدابخش زومکی جاسکی

رســـومات ازدواج

دارچِـــن (جمع کردن هیزم)

در خانواده عروس برای این رسومات کمتر تدارک دیده می شود و بیشتر در خانواده داماد با هزینه و تلاش بیشتری همراه هستند.در روز دارچِن چند نفر به خواهش خانواده داماد برای روز عروسی هیزم (تنه خشک درخت کهور)جمع می کنند.خانواده داماد هم به پاس این زحمات برای ناهار آن ها یک گوسفند یا بز ذبح کرده و برنج درست می کنند.

منبع:کتاب فرهنگ مردم جاسک-نوشته خدابخش زومکی جاسکی

*انواع بادها در جاسک

*بُن گاد

بادهایی هستند که قبل از شروع شدن بارندگی می وزند و معمولاً شدید هستند.و زمانی که باد تمام می شود بارش و بارندگی شروع می شود.

منبع:کتاب فرهنگ مردم جاسک نوشته خدابخش زومکی جاسکی

انواع باد ها در جاسک

باد لُوار یا دُرُشک (آتش باد)

این باد در تابستان و بیشتر اواخر فروردین،اردیبهشت ،خرداد،تیر،مرداد،شهریور و اوایل مهر می وزد.بادی خشک و سوزان است که در روستاها همراه با گرد ود خاک است و در سواحل سوزش کمتر و همراه با شرجی بیشتری می وزد.این باد به طور سریع ثمر نخلها را به خرما تبدیل می کند ولی این خرما زیاد مرغوب نخواهد بود.

منبع: کتاب فرهنگ مردم جاسک نوشته خدابخش زومکی جاسکی

فرهنگ وجه تسمیه روستاهای جاسک

روستای نگر

نُگَر یا نوگَر به معنی کوهپایه است.واژه نِگَر با کسر نون در لغت فرهنگ معین به معنی ببین،آگاه باش و نگاه کن آمده است.

البته در گویش بلوچی هم احتمالاتی وجود دارد که به معنی کوهپایه بی ربط نیستند.مثلاً نو (نو-جدید) و گَر (شکاف وسط کوه ها) است. و دلیل اسم نگر وجود نُه گَر در این روستا می باشد.

منبع:برگرفته از کتاب فرهنگ مردم جاسک نوشته خدابخش زومکی جاسکی

انواع بادها در جاسک

باد ناشـــی یا گــــوریــچ

این باد در زمستان ها از سمت شمال و شمال شرقی می وزد و خیلی سرد و خشک است و بادی امید وار کننده است چون اعتقاد بر این است که بعد از این باد،باد هیران(باد باران زا )می وزد.

منبع: کتاب فرهنگ مردم جاسک نوشته خدابخش زومکی جاسکی