آواها و نغمه ها در فرهنگ و ادب بلوچ- قسمت دوم

نگارش،تهیه و منبع : سایت جاسک نگر (نیما نعیمی)

  با توجه به شرایط اقلیمی بلوچستان به دو منطقه اصلی تقسیم شده است.مناطق کوهستانی شمالی که به سرحَد معروف است و مناطق تپّه ای و ساحلی جنوب بلوچستان که مکران نام دارد.و بنادر مهمی از جمله چابهار ،جاسک در آن قرار گرفته است.در سرحد کشاورزی و دامداری و در مکران ماهیگیری و حمل و نقل دریایی  رواج دارد.این تقسیم بندی جغرافیایی و دگرگونی مناسبات اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن باعث ایجاد تفاوت هی فرهنگی شده است .از تفاوت در زبان و گویش های مختلف گرفته تا تفاوت در موسیقی.            

  در بلوچستان دو سبک مشخص موسیقی وجود دارد؛موسیقی سرحدی و موسیقی مکرانی.موسیقی مردم سرحد که به دلایل متعدد از اصالت و سادگی بیشتری برخوردار است معمولاً در مراسم سنتی و جشن و سُرور اجرا می شود.در حالی که موسیقی مکرانی که در محتوا و فُرم عمیق تر و متنوع تر از موسیقی سرحدی است.و به سبک های مختلفی از قبیل حماسی،روایتی ،درمانی ،عرفانی و بَزمی تقسیم می شود.                 

 اَکثر نوازندگان بلوچ متعلق به یک یا دو قبیله مشخص هستند و با وجود نقش عظیمی که در فرهنگ و هنر بلوچستان داشتند در مناسبات طبقاتی این قوم در رده های پایین جامعه جای دارند.با این حال تعداد کمی از نوازندگان چیره دست بویژه حماسه خوانان توانای بلوچ محبوبیت ویژه ای در میان مردم به دست می آورند و پهلوان لقب می گیرند.  نام بلوچ در تاریخ همواره با داستان هایی از هجوم بیگانگان ،جنگ و ستیزهای داخلی و صد البته حماسه های قهرمانانه و مقاومت های دلیرانه ی این قوم همراه بوده است.به دلیل فقدان تاریخی مکتوب و مُستند ، این نوازندگان و حماسه خوانان بلوچ بوده اند که شرح و توصیف رویدادهای تاریخی و اجتماعی را در قالب شعر و موسیقی حماسی از نسلی به نسل دیگر منتقل کرده اند.

 روایت موسیقایی سَرگذشت هَمَّل فَرزند جَیهَند یکی از شاهکارهای حماسی بلوچ است که در گنجینه فرهنگی و هنری این قوم جایگاهی ویژه دارند .پانصد سال پیش هَمَّل جوان شجاعی بود اهل مکران که به  تنهایی و با چند قایق کوچک و همکاری تعدادی ماهیگیر به جنگ متجاوزان پرتغالی می رود. پرتغالی ها از او شکست می خورند .اما سرانجام او در دریا به دام طوفان و پرتغالی ها می افتد؛و جانش را در راه وطن فدا می کند.                                                                                                                

  بر خلاف تصور نادرستی که بلوچ ها را خشن و انعطاف ناپذیر می دانند .لطافت طبع،اعتقاد و احترام عمیق به عشق و مهر ورزی از جمله ویژگی های بارز این قوم محسوب می شود.شعر و ادبیات بلوچ پر از از حکایت های نقض عاشقانه است که در آن عشق آسمانی و زمینی هر دو از ارزش و اعتبار فراوانی برخوردارند.مردم بلوچ این حکایات و تجربه های عاشقانه را نیز مانند موضوعات فرهنگی و تاریخی بیشتر با زبان موسیقی به آیندگان منتقل می سازند.        

داستان شَی مُرید و هانی یکی از حماسه های عشقی معروف مردم بلوچستان است .گرچه بخش اعظم داستان،شرح ماجرای عشق این دو دلداده است .ولی بسیاری از مناسبات فرهنگی ،سیاسی و اجتماعی بلوچستان بطور موازی برای خواننده و شنوننده به روشنی آشکار می گردد.   

Copy right 2015-Jask negar.NMZGroup

تمامی حقوق برای سایت جاسک نگر محفوظ می باشد.و هر گونه کپی برداری در سایت ها ، کتاب ها ،مقالات و غیره پیگرد قانونی دارد.